[ Pobierz całość w formacie PDF ]
więc większych zniszczeń. Przeciwnie, powracające do kraju wojska przywoziły bogate łupy.
RZDY KRÓLOWEJ TAMARY
Największy rozkwit państwa gruzińskiego przypadł na lata rządów
królowej Tamary (1184-1213), córki Jerzego III, a prawnuczki Da-
wida IV Budowniczego. Była to władczyni energiczna, posiadająca
duże uzdolnienia administracyjne i polityczne oraz dar dobierania sobie
odpowiednich współpracowników. Poza tym miała szerokie zainteresowa-
nia kulturalne. Legenda uczyniła z niej władczynię niemal genialną,
do czego niewątpliwie przyczynił się również splot wydarzeń. Za jej
bowiem rządów Gruzja znalazła się u szczytu świetności, a niedługo
po jej śmierci nastąpił straszliwy kataklizm najazdu tatarskiego, który
53
doprowadził kraj do ruiny. Być może Tamara nie miała tych wszystkich cech genialności, którymi
obdarzyli ją pózniejsi kronikarze. Była jednak władczynią doskonale pokonującą ówczesne
trudności związane z kierowa-niem państwem.
Jeszcze za życia ojca, Jerzego III, w 1178 r. powołana ona została do współrządów państwem.
Jerzy III liczył się bowiem z tym, że osadzenie na tronie kobiety, co było sprzeczne z
dotychczasowymi zwyczajami Zakaukazia, może się spotkać z niezadowoleniem znacznej części
ludności. Dlatego postarał się, aby wprowadzenie jej na tron odbyło się jeszcze za jego życia.
Istotnie, zaraz po śmierci Jerzego III część możnowładców starała się ograniczyć władzę królowej.
Tamara musiała pójść na pewien kompromis. Wyraziła zgodę na rozszerzenie uprawnień rady
królewskiej (tzw. darbazu, do której wchodzili przed-stawiciele wielkich feudałów, a nawet
najbogatszego mieszczaństwa. Bez jej zgody królowa nie mogła rozstrzygać poważniejszych
spraw państwowych.
Zgodnie z sugestiami rady królewskiej Tamara w 1185 r. zgodziła się poślubić Jurija, syna ruskiego
księcia włodzimiersko-suzdalskiego Andrieja Bogolubskiego. Małżeństwo to było jednak nieudane.
Tamara doprowadziła więc do rozwodu i zmusiła swego dotyehczasowego małżonka do
opuszczenia kraju. Nie obyło się wszakże bez poważnych wstrząsów. Jurij wrócił do Gruzji i
znalazł wśród możnowładców licznych zwolenników. Doszło nawet do zbrojnych starć. W końcu
jednak Jurij zmuszony został do ucieczki z Gruzji.
W 1189 r. Tamara po raz drugi wyszła za mąż. Małżonkiem
jej został książę osetyński Dawid Soslan, spokrewniony z rodziną
Bagratydów, wychowujący się na dworze gruzińskim. Był on wybrańcem
54
samej królowej. Z małżeństwa tego przyszło na świat dwoje dzieci, które pózniej zasiadły na tronie
Gruzji, syn Jerzy Lasza (1213-1223) i córka Rusudan (1223-1245).
Za rządów królowej Tamary państwo gruzińskie znacznie roz-szerzyło swe granice. Jednocześnie
podporządkowało sobie szereg sąsiednieh tworów państwowych. Przy końcu XII w. zagroził Gruzji
atabeg Abu Bekr z dynastii Eldegezidów, rządzący częścią Azerbej-dżanu. Zorganizował on
koalicję, której patronował abbasydzki kalif z Bagdadu. Wojska gruzińskie oraz posiłkowe
oddziały szirwańskie odniosły jednak zwycięstwo. Granice Gruzji i wasalnego wobec niej
Szirwanu zostały wówczas znacznie rozszerzone.
W początkach XIII w. Gruzini musieli toczyć ciężkie wojny z sułtanatem seldżuckim, którego
stolicą była Konya. W bitwie pod Basiani wojska królowej Tamary odniosły decydujące
zwycięstwo. Do Gruzji został przyłączony Kars i szereg innych miast armeńskich.
55
Bardzo istotne znaczenie miało utworzenie przez Gruzję zależnego od niej cesarstwa Trapezuntu.
Oto w pierwszych latach XIII w. rycerstwo zachodnioeuropejskie, udajÄ…ce siÄ™ na czwartÄ… wyprawÄ™
krzy-żową, opanowało Konstantynopol i utworzyło ze znaeznej części ziem dawnego imperium
bizantyjskiego tzw. cesarstwo łacińskie. Wojska gruzińskie zajęły spore połacie ziem na
wybrzeżach Morza Czarnego. Stworzone zostało przez nich tzw. cesarstwo trapezunckie, którego
stolicą był Trapezunt. Władcą jego został Aleksy, pochodzący z rodziny Komnenów, który
wychowywał się na dworze gruzińskim. Cesarstwo to, chociaż formalnie zachowywało pełną
niezależność, w rzeczywistości w pierwszych latach XIII w. silnie uzależnione było od Gruzji.
Przetrwało ono aż do 1461 r., kiedy to po upadku Konstantynopola zajęte zostało przez Turków
osmańskich.
W ostatnich latach rządów królowej Tamary Gruzja znacznie rozszerzyła swe wpływy na
terytorium Południowego Azerbejdżanu i Persji. Wielu lokalnych władców muzułmańskich uznało
się lennikami królestwa gruzińskiego.
Natomiast próby ze strony państw muzułmańskich urządzania napadów na terytorium wchodzące
w skład monarchii gruzińskiej spotykały się z bezwzględnym odporem. Pod koniec panowania
królowej Tamary władca Ardebilu, niewielkiego państewka w południowo-wschod-nim
Azerbejdżanie, urządził łupieski napad na ziemie należącej do Gruzji Armenii. Wojska władcy
Ardebilu zachowując wszelkie środki ostrożności skrycie podeszły nocą pod mury armeńskiego
miasta Ani, które wówczas wchodziło w skład państwa gruzińskiego. Rano, gdy otwarte zostały
bramy miejskie, wojownicy z Ardebilu podstępnie wpadli do miasta. Ponieważ był to okres
Wielkiego Postu, miejscowa ludność znajdowała się na nabożeństwach w kościołach. Tam też
doszło do wielkiej rzezi, podczas której zabito podobno 12 tys. mieszkańców Ani. Miasto zostało
doszczętnie ograbione, a sułtan Ardebilu wrócił do swego kraju z olbrzymimi łupami. Gdy
wiadomość o tragedii w Ani doszła na dwór królowej Tamary, postanowiono zorganizować
wyprawę odwetową przeciw Ardebilowi. Czas wyprawy wyznaczony został na okres świąt
muzułmańskich związanych z ramada-nem. W wielkiej tajemnicy wojska gruzińskie nocą podeszły
pod mury Ardebilu i gdy zostały otwarte bramy, podstępem opanowano jedną z nich, a Gruzini
wpadli do miasta. Niemal cała ludność zgromadzona była w meczetach. Doszło tam do rzezi,
podczas której miano zabić również 12 tys. osób, i to samych mężczyzn. Poniósł również śmierć
odpowiedzialny za rzez w Ani sułtan Ardebilu, natomiast jego żona i dzieci zostały zabrane jako
niewolnicy. Ze zdobytego Ardebilu Gruzini wywiezli ogromne Å‚upy. Tak szybkie pomszczenie
napadu na Ani poważnie wzmocniło autorytet królowej Tamary na całym Bliskim Wschodzie.
Gruzja stała się potęgą, z którą nie odważył się wchodzić w konflikt żaden z muzułmańskich
władców tego terenu. Wyprawy wojenne organizowane przez władców Gruzji przynosiły krajowi
olbrzymie korzyści materialne. Do skarbu królewskiego wpły-wały znaczne sumy z kontrybucji,
jakie musiały płacić pokonane państwa.
56
Biorące udział w wyprawach rycerstwo bogaciło się na łupach. Nic więc dziwnego, że jeszcze za
rządów ojca Tamary, króla Jerzego III, przedstawiciele rycerstwa zwracali się do władcy w
następujący sposób:
Nie możemy dłużej pozostawać bez wypraw i łupów . Stając natomiast przed obliczem królowej
Tamary, tak mieli ją według słów kronikarza przekonywać: Królowo potężna, najjaśniejsza wśród
noszących korony, zbadaj swe królestwo, wypróbuj męstwo i waleczność Twego wojska, wiedz, że
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
