[ Pobierz całość w formacie PDF ]
zmiany wydarzeń i \e jest to powodzenie przypadkowe. Tak
dobrego, mówimy, \e miał szczęście, i o takim, kto zgodnie
\e je\eli i to jest powodzenie, to niewÄ…tpliwie ta forma
z kalkulacją miał ponieść szkodę, a osiągnął zysk.
powodzenia jest bardziej właściwa szczęściu, jako \e w nim
Powodzenie ma więc miejsce, kiedy wbrew przewidywaniu
samym54 tkwi początek dą\enia do osiągnięcia dóbr. Skoro
(115)
pojawia się dobro lub kiedy rozmyślnie nie doznajemy
więc nie ma szczęścia bez dóbr zewnętrznych, a one
natiay
K»
oczekiwanego zła. Ale o wiele bardziej właś-
pojawiają się dzięki powodzeniu, jak stwierdziliśmy
powy\ej, to mo\na przyjąć, \e współpracuje ono ze
53
W podziale dóbr w EW 1,2 pochodzenie nie zostało wymienione
szczęściem.
pośród dóbr. Zalicza je do nich Platon w Eutydemie 279 b i Arystoteles w
dialogu: O szlachetnym pochodzeniu, frag. 91 i 92 R.
"PrzyjmujÄ™ poprawkÄ™ Scaligera auTfl zamiast \v
51
OFII
O działaniu zgodnym ze słuszną oceną
104 Etyka Wielka. Księga II 105
117)
cofa się przed czymś dobrym i nie chce go mieć, nie izo3i mo\e
9. O doskonałości moralnej (xaXoxaYocfl-ia) (12)
uchodzić za moralnie doskonałego. Lecz dla kogo ka\da rzecz
Otó\ tyle na temat powodzenia. A skoro mówiliśmy
dobra jest dobrą i one go nie psują, jak np. bogactwo i władza, taki
oddzielnie o ka\dej cnocie, pozostało nam zadanie, abyśmy
człowiek jest moralnie doskonały.
zebrawszy poszczególne wypowiedzi przedstawili je w
zwięzłym skrócie.
10. O działaniu zgodnym ze słuszną oceną
Oto w odniesieniu do człowieka w pełni wartościowego
będzie całkowicie trafne określenie doskonałość moralna"55.
oc-
Mówiło się57 wprawdzie o słusznym postępowaniu (ópS-to?
» (15)
Bo doskonałym moralnie jest się wtedy, powiadają, ilekroć jest
Ttpairew) zgodnym z cnotami58, ale niewystarczajÄ…cym.
Rzym-
się w pełni wartościowym. Albowiem to dzięki cnocie
Mówiliśmy bowiem o postępowaniu zgodnym ze słuszną
nazywają kogoś moralnie doskonałym, np. powiadają, \e
oceną. Lecz właśnie ktoś nieświadomy tej sprawy mógłby
moralnie doskonały jest człowiek sprawiedliwy, człowiek
zapytać, co to znaczy: zgodnie ze słuszną oceną" i gdzie
mę\ny, człowiek opanowany, jednym słowem dzięki cnotom.
spotykamy się ze słuszną oceną? Działanie zgodne ze słuszną
Skoro więc dokonujemy dwoistego podziału i jedne rzeczy
oceną ma więc miejsce wtedy, ilekroć nierozumna część duszy
nazywamy moralnie pięknymi, a inne dobrymi i wśród nich
nie powstrzymuje rozumnej od wykonania właściwej dla niej
jedne bezwzględnie dobrymi, inne nie, a pięknymi nazywamy
czynności. Wtedy bowiem będzie miało miejsce działanie
np. cnoty i postępowanie zgodne z cnotami, dobrymi
zgodne ze słuszną oceną. Bo skoro posiadamy jakąś gorszą i
natomiast władzę, bogactwo, sławę, cześć itp., wobec tego
lepszą część duszy, to zawsze gorsza istnieje ze względu na
człowiek moralnie doskonały to taki, dla którego rzeczy bez-
lepszą, jak w odniesieniu do ciała i duszy, ciało istnieje ze
względnie dobre są dobrymi i bezwzględnie piękne są
względu na duszę. I w tym przypadku powiemy, \e dobra jest
pięknymi56. Bo taki człowiek jest moralnie piękny i dobry,
czbnoitka
konstytucja ciała, ilekroć znajduje się w takim stanie, \e nie
czyli moralnie doskonały. Dla kogo natomiast bezwzględne
stoi na przeszkodzie, tylko przyczynia siÄ™ i pobudza do tego, 'j W)
dobra nie są dobrami, ten nie jest moralnie doskonały, jak nie (115)
a\eby dusza wypełniła swoje zadanie (bo część gorsza
natury
mo\na uwa\ać za zdrowego kogoś, komu rzeczy
istnieje ze względu na lepszą, dla współdziałania z lepszą).
bezwzględnie przynoszące zdrowie nie przynoszą zdrowia. Bo
Ilekroć zatem namiętności nie przeszkadzają, a umysł
je\eli bogactwo i władza przynosi szkodę temu, komu
wypełnił swoje zadanie, wtedy będzie miało miejsce działanie
przypadła w udziale, nie powinno się tych rzeczy wybierać,
zgodne ze słuszną oceną.
tylko pragnąć raczej tego, co nie przyniesie szkody. A tego
No tak, lecz mógłby ktoś zapytać, w jakim stanie muszą
rodzaju człowiek, który
55
"Por. EW 1196 b 4 10.
Por. EE VIII, 3 i przyp. 8 do ks. VIII EE.
68
56
Por. EE VIII, 3 oraz EN VI, l i II, 9.
Por. Aryst. Poi. 1332 a 21.
oo)
52
106 Etyka Wielka. Księga II ZOFII
O przyjazni 107
się znajdować namiętności, \eby nie stać na przeszkodzie, i (H7)
11. O istocie przyjazni (9i>.ia). Ró\ne formy przyjazni.
miary (12)
kiedy znajdujÄ… siÄ™ w takim stanie? Bo tego nie wiem.
Równośó i nierówność w przyjazni (50)
Oczywiście odpowiedz na tego rodzaju pytanie nie jest
Ale prócz tych wszystkich spraw koniecznie trzeba
łatwa. I nawet lekarz nie (odpowiedziałby). Ale kiedy np.
pomówić o przyjazni61: czym ona jest, w jakich zachodzi
choremu na febrę przepisuje kleik jęczmienny, mogę
sytuacjach i czego dotyczy. Bo skoro widzimy, \e przejawia
zapytać, a po czym poznamy, \e chory ma gorączkę? Kiedy
się w całym \yciu i jest obecna przy ka\dej okazji, i \e jest
spostrze\esz, \e jest blady, odpowiada lekarz. A jak
dobrem, powinno się ją połączyć razem ze szczęściem.
stwierdzę bladość? Tutaj lekarz musi zdać sobie sprawę, \e
Lepiej chyba jest najpierw zastanowić się nad tym, co
nie mo\e wyjaśnić. Bo powie: je\eli nie posiadasz sam z
sprawia trudności i na czym polega zagadnienie. Bo czy
siebie zdolności zrozumienia tego rodzaju rzeczy
przyjazń zachodzi pomiędzy podobnymi osobami, jak ludzie
potrafię tego wyjaśnić)59. Wspólne dla tego rodzaju rzeczy
(15)
sÄ…dzÄ… i opowiadajÄ…? PowtarzajÄ… bowiem: Kawka siada
rozumowanie mo\na zastosować do innych sytuacji. I
obok kawki" i
podobnie ma się sprawa z poznaniem namiętności, trzeba
bowiem samemu przykładać się do ich rozpoznawania.
Zawsze to wiedzie bóg podobnego ku podobnemu"62.
Mógłby ktoś postawić i takie pytanie: je\eli w praktyce zdobędę
Opowiadają te\, kiedy suka sypiała ciągle na tej samej
wiedzę o tych sprawach, czy będę rzeczywiście szczęśliwy?
dachówce, Empedokles63 zapytany, dlaczego tak jest,
Ludzie bowiem uwa\ajÄ…, \e tak, lecz sprawa nie wyglÄ…da w ten
odpowiedział, \e suka ta ma w sobie coś podobnego do tej
sposób. Bo nie ma wśród umiejętności \adnej takiej, która
dachówki i \e z powodu podobieństwa zawsze do niej
uczniowi mogłaby przekazać znajomość u\ytkowania i działania,
przychodzi. A innym znów odwrotnie wydaje się, \e przyjazń
lecz jedynie trwałą dyspozycję. Nie inaczej i w tym przypadku
raczej spotyka się wśród przeciwieństw. Powiadają bowiem:
wiedza o tych rzeczach nie przekazuje znajomości u\ytkowania
ctlowirka
(bo szczęście jest działaniem, jak stwierdziliśmy)60, tylko stan
Miłuje ziemia deszcze, kiedy wyschnie grunt"64.
'J (21
wiedzy. I szczęście nie polega na wiedzy o tym, z jakich ono
.. (115)
natury
Utrzymują więc, \e przeciwieństwa pragną być w
składa się elementów, lecz na umiejętnym posługiwaniu się nimi.
przyjazni. Wszak jest niemo\liwe, aby ona zachodziła
I zadaniem tej rozprawy nie jest przekazanie umiejętności
pomiędzy podobnymi, gdy\, powiadają, rzeczy podobne
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
