[ Pobierz całość w formacie PDF ]
tylko rzeka słyszy ten płacz.
Czyje oczy nas w złym widziały?
Które usta nas przeklinały?
Nie wysłuchaj ich, Boże,
wysłuchaj nas!
Zimna zapadła noc,
zaśpiewały stare Cyganki
cygańską bajkę:
Złota zima nastanie,
102
śnieg spadnie na ziemię, na ręce
jak małe gwiazdy.
Zamarzną czarne oczy.
Poumierają serca.
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Tyle śniegu napadało,
zasłoniło drogę,
widać tylko Mleczną Drogę na niebie.
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
W tę mrozną noc
umiera córeczka,
a po czterech dniach
czterech synków matki pogrzebały
w wielkich śniegach.
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Spójrzno, słońce, jak bez ciebie
Cyganiątko z zimna umiera
w ogromnym lesie!
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Raz w domu księżyc był w oknie,
ani mi zasnąć. Ktoś zagląda do okna.
Pytam kto tam?
Otwórz drzwi, moja czarna Cyganeczko.
Widzę wchodzi %7łydóweczka piękna,
trzęsie się, drży
i jeść prosi.
Biednaś ty, moja %7łydóweczko!
Dałam jej chleba, co tam miałam, koszulę.
Zapomniałyśmy obie, że niedaleko
są żandarmi.
Ale nie przyszli do nas tej nocy.
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Wszystkie ptaki
za nasze dzieci się modlą,
żeby ich nie zabili zli ludzie, złe węże.
Ech, dolo ty nasza!
Szczęście moje nieszczęsne!
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Znieg padał wielki jak liście,
drogę nam zatrzymał,
taki wielki śnieg, że całe koła chował.
Trzeba było nogami deptać ślad
i wozy przepychać za końmi.
Ile bied i głodów!
Ile smutków i dróg!
Ile ostrych kamieni w stopy się wbijało!
Ile kul koło uszu nam przeleciało!
Obok bezimiennych piosenek o Oświęcimiu Aśficu poemat Papuszy utrwala pamięć
lat pogardy i zagłady. Jest niewątpliwie najwybitniejszym c y g a ń s k i m g ł o s e m, arty-
103
stycznym świadectwem tragedii bezdomnego narodu jedynym w swoim rodzaju. Jeden z
ostatnich wierszy, jaki napisała przed swym przedostatnim, kilkunastoletnim milczeniem,
nosi tytuł Ziemio moja jestem córką twoją . Jest to utwór wybitny, zasługujący ponadto na
szczególną uwagę także ze względów pozaartystycznych, jako głęboki i bardzo osobisty wy-
raz swoistego cygańskiego patriotyzmu, przywiązania do Polski. W recenzji wydanego przed
laty zbioru przekładów pieśni Papuszy jeden z brytyjskich cyganologów ocenił ten wiersz
jako nieprawdziwy, nie do pomyślenia w ustach Cygana.
Fałszywa to opinia. Papusza jest Cyganką z grupy Polska Roma, czyli polskich Cyganów
nizinnych, którzy od dziesiątków pokoleń nie opuszczali prawie nigdy ziem polskich, są więc
do kraju swego urodzenia i pochodzenia przywiązani. Język polski jest jedynym oprócz cy-
gańskiego, którym mówią niekiedy tylko znając jeszcze ukraiński lub niemiecki. Sama Pa-
pusza nigdy nie wędrowała dalej i wszystkie jej przeżycia i wspomnienia są t u t e j s z e. To
prawda, wiersza takiego nie mógłby napisać i śpiewać Cygan-obieżyświat-poliglota, jakich
wielu w szczepach wędrujących daleko i z daleka, z kraju do kraju, z żadnym terenem wę-
drówek nie zżywający się na dłużej. Tytuł w oryginale brzmi: Phuv miri me som ćhaj tiri.
Zakończmy naszą wędrówkę po cygańszczyznie fragmentami tego cygańskiego wyznania:
Ziemio moja i leśna,
jestem córką twoją.
Lasy śpiewają, ziemia śpiewa.
Rzeka i ja składamy ten śpiew
w jedną cygańską piosenkę.
Pójdę ja w góry,
góry wysokie,
włożę spódnicę piękną, wspaniałą,
uszytą z kwiatów
i zawołam, ile sił będę miała:
Polska ziemio, czerwona i biała!
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Ziemio moja, ty byłaś we łzach,
byłaś bólem przebita,
ziemio, ty we śnie płakałaś
jak Cyganiątko małe
we mchu ukryte.
Ja cię bardzo przepraszam, ziemio,
za moje pieśni złe,
za cygańskie znaki.
Złóż swoje i moje ciało razem,
po wszystkim, kiedy umrę, ty przyjmij mnie!
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Ziemio czarnych lasów,
wyrosłam na tobie,
w twoim mchu się rodziłam.
Jakie tylko są żyjątka,
wszystkie gryzy i kąsały
moje młode ciało.
Ziemio, ty mnie łzami i pieśniami
do snu układałaś,
ziemio, ty mnie w zło i dobro rzucałaś.
Ziemio w ciebie mocno wierzę,
104
mogę umrzeć za ciebie.
Nikt nie odbierze mi ciebie
i nikomu cię nie oddam.
105
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
